Koksartroza, takođe poznata kao osteoartritis kuka, predstavlja degenerativni poremećaj zgloba kuka, karakterističan propadanjem hrskavice u toj regiji. Uobičajeno je da se ova bolest razvija postepeno s vremenom, te može izazvati bol, ograničenu pokretljivost i ukočenost zgloba kuka. Hodanje, penjanje stepenicama i obavljanje svakodnevnih aktivnosti često postaju izazovni za osobe koje pate od koksartroze. Dok se koksartroza često javlja kod starijih osoba, može uticati i na mlade, posebno one koji imaju predispozicije poput prethodnih povreda ili genetske osnove.
Koji su simptomi koksartroze?
Osteoartritis kuka se manifestuje nizom simptoma, koji se mogu intenzivirati kako stanje napreduje. Tipični simptomi uključuju:
- Bol u kuku: Trajna nelagodnost u zglobu kuka, koja se često pogoršava tokom aktivnosti i popušta nakon odmora.
- Ukočenost: Smanjen opseg pokreta u kuku, ometanje kretanja i svakodnevnih zadataka.
- Ograničena pokretljivost: Otežano hodanje, penjanje uz stepenice ili ustajanje iz sedećeg položaja.
- Osećaj kliktanja ili škrgutanja: Zvuci mogu da prate pokrete zgloba kuka kod nekih osoba.
- Slabost mišića: Mišići koji okružuju kuk mogu oslabiti zbog nedovoljne upotrebe i bola.
- Šepanje: Hramanje može se razviti kao rezultat bola i smanjene funkcije kuka.
Koji su uzroci koksartroze?
Mnoge nasledne bolesti mogu dovesti do osteoartritisa kuka. Obično su to stanja koja uključuju oštećenje vezivnog tkiva (ligamenti, kosti i zglobovi) ili bolest kolagena, na primer, Stiklerov sindrom.
Displazija kuka je urođeno oboljenje zgloba koje nastaje nerazvijenošću zglobnih kostiju i ligamenata, pa se kod neke dece često javljaju subluksacije i dislokacije glave butne kosti. Neki ljudi mogu imati displaziju i to čak ni ne znaju dok je slučajno ne pronađu, na primer, kada urade rendgenski snimak. Ovi pacijenti mogu razviti koksartrozu uzrokovanu displazijom, stanje koje se javlja kod žena između 25 i 55 godina. To je zato što smanjena fizička aktivnost pomaže zglobu da normalno funkcioniše. Kod mladih žena bolest se može razviti tokom trudnoće i nakon porođaja, a kod zrelih i starijih osoba nakon smanjenja fizičke aktivnosti nakon penzionisanja.
Mnoge bolesti i stanja povezana sa metaboličkim poremećajima mogu uticati na snabdevanje krvlju i ishranu zglobne hrskavice. Za razliku od drugih tkiva, ćelije koje proizvode matriks hrskavice – hondrocit – ne dobijaju hranljive materije iz krvnih sudova, već direktno iz sinovijalne tečnosti. Ovo je veoma suptilan biohemijski mehanizam koji se lako može narušiti, što se često dešava.
Bolesti kao što su dijabetes, ohronoza, primarni i sekundarni giht, hemohromatoza, Vilsonova bolest i nedostatak polnih hormona (estrogena) u menopauzi mogu dovesti do poremećaja zglobova. Pošto estrogen reguliše metabolizam u kostima, ligamentima, zglobovima i uopšte u vezivnom tkivu, nedostatak ovih hormona može postati okidač za razvoj ove bolesti.
Često povrede zglobova, koje ponekad zahtevaju operaciju, doprinose koksartrozu. Nakon ovakvih događaja, zglob postaje malo “defektan”, a oštećenje hrskavičnog tkiva zgloba može početi u bilo kom trenutku.
Ravnoteža, kao i drugi delovi i organi našeg tela, može biti sklona upali. Zapaljenje zgloba (koksitis) može biti posledica infekcije. U ovom slučaju, bolest se razvija sa masivnim oštećenjem zglobne hrskavice, a oporavak može potrajati prilično dugo i, kao rezultat, može početi sekundarni osteoartritis kuka.
Faktori rizika za koksartrozu
Pored poremećaja u strukturi i mehanici zgloba, rizik od degenerativnih promena u zglobu kuka povećavaju metabolički i hormonalni poremećaji, pušenje, nezdrave navike u ishrani, gojaznost.
Endokrini i metabolički poremećaji igraju značajnu ulogu u prevalenciji koksartroze, posebno kod žena. Ovo je povezano sa uticajem određenih hormona, posebno estrogena, na metabolizam koštanog tkiva kod žena u postmenopauzi. Korelacija između gojaznosti i pojave degenerativnih oboljenja zgloba kuka se takođe češće primećuje kod žena nego kod muškaraca, što može imati direktan i indirektan uticaj na razvoj degenerativnih promena u zglobovima kuka.
Direktan udar je povezan sa povećanim opterećenjem kome su zglobovi kuka izloženi, što može dovesti do mehaničkog oštećenja. Indirektni efekti gojaznosti na degenerativno oboljenje zglobova kuka su, pak, povezani sa štetnim uticajem metaboličkih promena na stanje struktura koje formiraju zglob (uglavnom hrskavice). Zbog hiperholesterolemije, koja se obično javlja kod gojaznosti, sastav sinovijalne tečnosti može biti podložan promeni, a poremećaji u ishrani mogu se javiti u subhondralnom sloju kostiju. I gojaznost i prekomerna težina, kao i početak dijabetesa, imaju značajan uticaj na brži razvoj osteoartritisa kuka.
Starost je još važniji faktor rizika. Kod mlađih ljudi (ispod 30-35 godina) ova bolest je veoma retka. Kasnije, u dobi od 40-45 godina, pogađa otprilike 2-3% stanovništva, ali nakon 65. godine broj ljudi sa osteoartritisom kuka naglo raste: u dobi od 45-65 godina, skoro trećina (30%) može da pati od ovog stanja, a u dobi od 65-70 godina verovatnoća degenerativnog osteoartritisa se povećava na 70-75% ili više.
Drugim rečima, većina starijih osoba ima neke znake degenerativne bolesti zglobova i verovatno mogu biti osteoartritis kuka.
Dijagnostikovanje koksartroze
Dijagnoza koksartroze zasniva se na rezultatima sveobuhvatnog pregleda, koji uključuje:
- Pažljivo proučavanje istorije razvoja koksartroze i određivanje faktora rizika kod svakog pacijenta.
- Objektivno ispitivanje obima pokreta zgloba.
- Dodatne instrumentalne dijagnostičke tehnike, kao što su ultrazvučni pregled zgloba, rendgen, kompjuterizovana tomografija (CT skeniranje) i magnetna rezonanca (MR).
- Laboratorijski pregledi za utvrđivanje znakova upale.
Dijagnostička artroskopija zgloba kuka, koja pomaže da se utvrdi stepen oštećenja zglobnih površina i ligamentnog aparata.
Lečenje koksartroze
Lečenje koksartroze zasnovano na lekovima može pomoći u smanjenju bola, ali neće eliminisati uzroke bolesti i ne može oporaviti oštećenje izazvano zglobom. Većina oštećenog sloja hrskavice i ligamentnog aparata zgloba kuka može se lečiti minimalno invazivnom hirurgijom. Operacija može sprečiti dalji razvoj koksartroze i osloboditi pacijenta od bolnih simptoma. Specijalisti izvode korektivne artroskopske minimalno invazivne operacije pomoću fleksibilnog optičkog uređaja (artroskopa). Endoskopska hirurgija na zglobu kuka je siguran i efikasan metod lečenja koksartroze, koji ne zahteva veliki hirurški rez ili dug period postoperativne rehabilitacije. U toku endoskopskog lečenja artroze zgloba kuka, uklanja se oštećeni i zadavljeni deo zglobnih površina hrskavice i vraća se funkcionalnost zgloba.
Traženje medicinske pomoći kod prvih znakova koksartroze omogućava minimalno invazivno lečenje i sprečava neophodnost zamene kuka. Individualni pristup ortopedskom lečenju koksartroze je ključ za rani oporavak, mobilnost i performanse svakog pacijenta.
