Šta je ishemija mozga?

Ishemija mozga je medicinski termin koji opisuje smanjen dotok krvi u mozak. To se obično događa kada je krvni sud koji opskrbljuje mozak blokiran ili sužen, što dovodi do nedovoljne količine kiseonika i hranjivih materija koje su mozgu potrebne za normalno funkcioniranje. Ishemija mozga može biti uzrokovana različitim faktorima kao što su tromboza (stvaranje krvnog ugruška u krvnom sudu mozga), embolija (ulazak krvnog ugruška ili drugog materijala u krvotok mozga iz drugog dijela tijela) ili suženje krvnih sudova zbog ateroskleroze (nakupljanje masnih naslaga).

Koji su simptomi ishemije mozga?

Simptomi ishemije mozga mogu varirati u zavisnosti o tome koji deo mozga je zahvaćen i koliko je ozbiljna situacija. Glavni simptomi mogu uključivati:

• Nagle promene u motoričkim funkcijama: Osoba može osetiti nagli gubitak snage ili oslabljenost u jednoj ili više strana tela, obično samo na jednoj strani tela.
• Problemi s govorom: Može doći do teškoća u izražavanju ili razumevanju govora. Osoba može imati poteškoća s pravilnim izgovaranjem reči ili formiranjem smislenih rečenica.
• Gubitak vida: Može se javiti zamućenje vida u jednom ili oba oka, dvostruki vid ili potpuni gubitak vida u ekstremnim slučajevima.
• Nagle promene u osećajima: Osoba može iznenada izgubiti osećaj dodira, osetljivost ili imati neobične senzacije poput trnjenja.
• Nagle glavobolje: Jaka i nagla glavobolja, često bez jasnog uzroka ili povezana s drugim simptomima.
• Problemi s koordinacijom i ravnotežom: Osoba može imati poteškoća u održavanju ravnoteže ili koordiniranju pokreta, što može dovesti do nespretnosti ili padova.

Važno je napomenuti da su simptomi ishemije mozga često iznenadni i mogu se pojaviti u roku od nekoliko minuta ili sati. U slučaju sumnje na moždani udar ili ishemiju mozga, potrebna je hitna medicinska pomoć, jer brza reakcija može značajno poboljšati ishod i smanjiti trajne posledice.

Koji su uzroci ishemije mozga?

Ishemija mozga može nastati iz nekoliko različitih uzroka, a najčešći su:

• Tromboza: To je formiranje krvnog ugruška (tromba) unutar krvnog suda u mozgu ili u blizini mozga. Tromboza obično nastaje zbog ateroskleroze (nakupljanje masnih naslaga na zidovima krvnih žila), što dovodi do suženja ili blokade krvnog suda.
• Embolija: Embolija se događa kada se komad tromba, masnog naslaga, zračnog mehurića ili drugog materijala odvoji od svog izvornog mesta u telu i putuje krvotokom do mozga, gde blokira krvni sud.
• Vaskularne bolesti: Uzroci poput ateroskleroze, arterioskleroze (otvrdnuća arterija), ili vaskulitisa (upalne bolesti krvnih sudova) mogu uzrokovati suženje ili blokadu krvnih sudova u mozgu.
• Hipertenzija: Visok krvni pritisak može uzrokovati oštećenje unutrašnjih slojeva krvnih sudova u mozgu, što povećava rizik od formiranja krvnih ugrušaka.
• Srčane bolesti: Srčane aritmije poput fibrilacije atrija (nepravilan rad srčanih komora) mogu uzrokovati stvaranje krvnih ugrušaka koji mogu putovati do mozga i uzrokovati emboliju.
• Diabetes mellitus: Dijabetes može uzrokovati oštećenje malih krvnih sudova u telu, uključujući i one u mozgu, što povećava rizik od ishemije.
• Pušenje: Nikotin i druge hemikalije iz duhana mogu oštetiti unutrašnje zidove krvnih sudova, povećavajući rizik od ateroskleroze i drugih vaskularnih problema.
• Kongenitalne ili genetske predispozicije: Retko, genetske bolesti koje utiču na strukturu krvnih sudova ili na sastave zgrušavanja krvi mogu povećati rizik od ishemije mozga.

Prepoznavanje i kontrolisanje ovih faktora rizika može pomoći u prevenciji ishemije mozga. Redovni pregledi, zdrav način života, kontrola krvnog pritiska, dijabetesa i drugih bolesti, kao i prestanak pušenja mogu smanjiti verovatnoću nastanka ishemije mozga.

Dijagnostikovanje ishemije mozga

Dijagnostikovanje ishemije mozga obuhvata niz različitih metoda kako bi se utvrdilo postojanje i ozbiljnost oštećenja uzrokovanog nedovoljnim dotokom krvi u mozak. Glavne dijagnostičke metode uključuju laboratorijske analize, ultrazvuk, CT skener (kompjutersku tomografiju), MR (magnetnu rezonancu) i multislajsni skener (MSCT).

• Laboratorijske analize: Laboratorijski testovi mogu pomoći u proceni općeg zdravstvenog stanja pacijenta te identifikovati faktore rizika kao što su visoki krvni pritisak, dijabetes ili povećane razine određenih krvnih enzima koje se oslobađaju tokom moždanog udara ili drugih vaskularnih problema.
• Ultrazvuk (Doppler ultrazvuk): Doppler ultrazvuk se koristi za procenu protoka krvi kroz krvne sudove u vratu (karotidne arterije) ili u drugim delovima tela. To može pomoći u otkrivanju suženja ili blokada koje mogu uzrokovati ishemiju mozga.
• Kompjuterska tomografija: CT skeniranje koristi rendgenske zrake za stvaranje detaljnih slika unutrašnjosti mozga. To je brza i dostupna metoda koja može otkriti krvarenje ili prisutnost oštećenja tkiva uzrokovanog nedostatkom kiseonika (ishemijski moždani udar). 
• MR (magnetna rezonanca): MR koristi snažne magnete i radiovalove za stvaranje detaljnih slika mozga. Ova tehnika je vrlo korisna za dijagnostikovanje ishemije mozga jer može detektovati manje promene u mozgu koje se ne vide na CT-u. MR takođe može pružiti informacije o starosti i težini oštećenja mozga.
• Multislajsni skener (MSCT): MSCT je naprednija verzija običnog CT skeniranja koja omogućava brže skeniranje i detaljnije prikaze strukture mozga i krvnih sudova. Ova tehnika omogućava preciznije dijagnostikovanje blokada ili suženja krvnih sudova.

Za potpunu dijagnozu i planiranje terapije, često se koristi kombinacija više dijagnostičkih metoda. Brza dijagnoza i lečenje su ključni za smanjenje trajnih oštećenja mozga uzrokovanih ishemijom. Dijagnostički postupci se često sprovode hitno kako bi se odmah započelo s lečenjem i smanjio rizik od komplikacija.

Lečenje ishemije mozga

Lečenje cerebralne ishemije u akutnoj fazi podrazumeva lekove koji se moraju uzeti u roku od 4 sata nakon napada, što može podstaći ponovno otvaranje začepljenog krvnog suda. Nakon toga, pacijentu se propisuju antitrombocitni lekovi ili antikoagulansi. Pored toga, preporučuje se redovno praćenje i kontrola krvnog pritiska i nivoa šećera u krvi. Takođe se preporučuje da se proces rehabilitacije započne što je pre moguće.