Atelektaza je stanje pluća koje nastaje kada se disajni putevi ili sitne kese na njihovom kraju ne prošire onako kako bi trebalo prilikom disanja.
Pluća su mesto gde telo uzima kiseonik i oslobađa se ugljen-dioksida. Kada udišete, vazduh struji u dušnik. Traheja se deli na dva kanala koja se nazivaju bronhi, a svaki bronhus ide u pluća.
Unutar pluća, disajni putevi se iznova i iznova dele u manje cevi koje se nazivaju bronhiole. Na kraju najmanjih bronhiola nalaze se sitne vrećice koje se nazivaju alveole. Ovde vaša krv izbacuje ugljen-dioksid i uzima svež kiseonik koji će prenositi do ćelija u vašem telu.
Kada udišete i izdahnete, vaša pluća se naduvaju i izduvavaju kao baloni. Ali ako vam se disajni putevi začepe ili nešto vrši pritisak na vaša pluća, možda se neće naduvati kako bi trebalo. Doktori to stanje nazivaju atelektazom. Može biti opasno po život kod male dece ili ljudi koji imaju drugi problem sa plućima.
Tipovi atelektaze
Dva glavna tipa atelektaze su opstruktivna (nazivaju se i resorptivna) i neopstruktivna.
Opstruktivna atelektaza se dešava kada vam nešto fizički blokira disajne puteve.
Vrste neopstruktivne atelektaze uključuju:
– Relaksacija ili kompresija – obloga zida grudnog koša i površina pluća su obično u bliskom kontaktu, održavajući pluća proširenim. Ali ako se tečnost ili vazduh nagomilaju i razdvoje ih, pluća mogu povući ka unutra, a alveole mogu izgubiti vazduh. U zavisnosti od toga gde se to dešava u plućima, nastaje ili opuštanje ili kompresivna atelektaza.
– Tečnost koja oblaže alveole u vašim plućima sadrži materijal koji se zove plućni surfaktant. Pomaže plućima na nekoliko načina, uključujući održavanje alveola stabilnim i sposobnim za rad. Ako postoji problem sa ovim materijalom (na primer, ako ga vaše telo ne proizvodi dovoljno), alveole skolabirati. Kada se to desi, to se zove adhezivna atelektaza. Može biti uzrokovana ozbiljnim plućnim problemima kao što su respiratorni distres sindrom ili kontuzija pluća.
– Cicatricial – ova vrsta atelektaze nastaje kada tkivo koje čini pluća ima ožiljke koji ih sprečavaju da zadrže onoliko vazduha koliko bi trebalo. Ovaj ožiljak može nastati zbog određenih ozbiljnih stanja pluća kao što je sarkoidoza.
– Kada su alveole ispunjene tumorom, što uzrokuje kolaps jednog dela pluća.
Uzroci atelektaze
Nastanak atelektaze nakon operacije je uobičajen. Lekovi koji vas uspavljuju (koji se nazivaju anestezija) mogu uticati na rad pluća. Sama hirurška intervencija bi takođe mogla uticati na duboko disanje.
Možete dobiti atelektazu kada su vaši disajni putevi fizički blokirani nečim poput:
- Sluzi
- Predmeta koji ste slučajno udahnuli
- Tumora u vašim disajnim putevima
Ili ćete ga možda dobiti zbog spoljnog pritiska. Ovo može biti uzrokovano:
- Tumorom koji pritiska vaše disajne puteve
- Deformisanom kosti
- Čvrstom protezom ili gipsom za telo
- Tečnošću ili vazduhom između pluća i zida grudnog koša (pleuralni izliv i pneumotoraks)
- Upalom pluća
- Ožiljnim tkivom pluća
Simptomi atelektaze
Osnovni simptom atelektaze je osećaj nedostatka vazduha. Ostali simptomi mogu uključivati:
- Kašljanje
- Bol u grudima
- Brz otkucaj srca
- Plavkasta koža ili usne
Ako imate problema sa disanjem, odmah potražite medicinsku pomoć.
Faktori rizika
Neki ljudi mogu imati veću verovatnoću da obole od atelektaze, a ono što može povećati vaše šanse uključuje:
- Pušenje
- Dugotrajnu bolest pluća poput hronične opstruktivne bolesti pluća (HOBP)
- Stanja koja oštećuju vaše nerve i mišiće, kao što su povreda kičmene moždine ili mišićna distrofija
- Bolesti ili povrede koje otežavaju disanje ili gutanje
- Lekove koji utiču na vaše disanje
- Gojaznost
- Korišćenje kiseonika duže vreme
- Dugotrajni odmor u krevetu
- Osobe u starijoj životnoj dobi
Dijagnostikovanje atelektaze
Ako vaš lekar misli da imate atelektazu, verovatno će vam preporučiti testove kao što su:
- Rendgen grudnog koša.
- CT skeniranje daje detaljniju sliku vaših pluća.
- Ultrazvuk koristi zvučne talase za pravljenje slika disajnih puteva, što može reći lekaru više o tome šta uzrokuje vaše simptome.
- Bronhoskopija – lekar koristi uređaj koji se zove bronhoskop da bi pogledao u vaša pluća i otkrio problem. Bronhoskop je tanka cev sa svetlom i kamerom koja ide niz grlo i ulazi u disajne puteve.
- Oksimetrija ili test gasa u krvi meri koliko kiseonika ulazi u krv.
Lečenje atelektaze
Tretmani atelektaze uključuju:
- Bronhoskopiju za uklanjanje blokada poput sluzi
- Lek koji udišete kroz inhalator
- Fizioterapiju kao što je tapkanje po grudima za razbijanje sluzi, ležanje na jednoj strani ili sa glavom niže od grudi da bi se ispustila sluz i vežbe koje će vam pomoći da bolje dišete
- Cev za disanje ili mašina za kontinuirani pozitivni pritisak u disajnim putevima (CPAP).
